Verankerd in het DNA van de pedagogie van Don Bosco, biedt integraal onderwijs jongeren een duidelijke meerwaarde. Het vergemakkelijkt namelijk hun integratie in de maatschappij. Het principe? Een allesomvattende opleiding die knowhow en levensvaardigheden, beter bekend als ‘hard skills’ en ‘soft skills’, hersenen en hart combineert. Een essentieel pakket om je plaats in het beroepsleven en de maatschappij te vinden. Het programma van VIA Don Bosco in Bolivia is hier een mooi voorbeeld van.
“Integraal onderwijs kan je definiëren als ‘onderwijs in alles’”, vat Sheila Rosalynn Motiño samen, projectbegeleider in Bolivia. “Het is een vorm van leren waarbij technische vaardigheden net zo belangrijk zijn als sociale en emotionele vaardigheden”. Deze levensvaardigheden, of ‘soft skills’, omvatten alle persoonlijke kwaliteiten die de jongeren kunnen helpen zich te ontplooien: respect, punctualiteit, creatief denken, goed kunnen samenwerken, enzovoort. “Dit is een belangrijk onderdeel van ons dagelijks werk. In Bolivia komen veel jongeren van de straat, een omgeving met eigen waarden en codes die soms haaks staan op die van het bedrijfsleven. We moeten dus bepaalde gewoonten doorbreken om nieuwe aan te leren.”
Jongeren, de eerste slachtoffers van werkloosheid in Bolivia
Voor de coronapandemie was ongeveer 60% van het werk in Bolivia informeel; na de pandemie steeg dat cijfer tot wel 80% in 2023. Het is een uitzonderlijke situatie met rampzalige gevolgen: hogere werkloosheid, een gebrek aan sociale bescherming, de toename van kinderarbeid, enzovoort. “Het is heel moeilijk om waardig werk te vinden in een informele economie en dus in Bolivia. Vooral voor de meest kwetsbare groepen zoals vrouwen, jongeren en mensen met een handicap.” De cijfers bevestigen dit: de leeftijdsgroep 16-28 heeft de hoogste werkloosheidsgraad van het land.
Een andere belangrijke factor is de digitale kloof, die bijzonder groot is in Bolivia. “Jongeren in moeilijke omstandigheden hebben weinig of geen toegang tot het internet en digitale apparaten. Dat maakt het voor hen bijzonder moeilijk om informatie te verkrijgen of in contact te komen met werkgevers. Daarom besteden we veel aandacht aan het up-to-date houden van onze apparatuur.“
Levensvaardigheden die een verschil maken
Naast een uitstekende technische opleiding, is de persoonlijke ontwikkeling van jongeren een belangrijk doel voor VIA Don Bosco. De levenshouding van de studenten zorgt ervoor dat ze zich onderscheiden op de werkvloer. “Het warme karakter van onze jongeren wordt erg gewaardeerd“, bevestigt Rosalynn. “Veel werknemers willen met onze jongeren werken omdat ze verantwoordelijk en respectvol zijn. Als we ‘klachten’ krijgen over studenten, een onterechte afwezigheid bijvoorbeeld, zoeken we meteen uit wat er gebeurd is en wat we kunnen doen om dit in de toekomst te voorkomen.”
Maar integraal onderwijs gaat verder. Het besteedt ook aandacht aan de sociaal-emotionele en spirituele aspecten van de mens, zodat jongeren geëngageerde burgers worden voor een rechtvaardigere maatschappij. “Een diploma hebben is één ding, maar we willen ook dat onze leerlingen gevoelig zijn voor anderen en voor de samenleving. Neem bijvoorbeeld het werk van de studentenverenigingen van onze scholen. Zij organiseren spontaan bezoeken aan woonzorgcentra of delen voedsel uit. Dit zijn sterke indicatoren waar we trots op zijn.”
Volledige betrokkenheid van de leerkrachten
Leerkrachten spelen een cruciale rol in dit onderwijsconcept. Ze leiden de studenten niet alleen op tot professionals, maar vormen hen ook om tot burgers, wat totale betrokkenheid vereist. “Onze leerkrachten dragen veel hoop uit naar de jongeren. Ze zijn er altijd voor de studenten, zowel tijdens als na hun studie. Ze luisteren naar hen en zoeken naar oplossingen voor alle problemen.” Zo wordt er bijvoorbeeld kinderopvang voorzien voor jonge ouders die willen studeren of speciale beurzen voor studenten die het financieel minder breed hebben. “Onze leerkrachten stellen de student centraal in hun opleiding. We gaan uit van het principe dat de student de protagonist is van zijn of haar eigen leven. Hij of zij moet waarden als vertrouwen, loyaliteit en respect leren en nadien doorgeven.”
Inzicht in de leefwereld van de jongeren
Het preventief systeem van Don Bosco is volledig geïntegreerd in het integrale onderwijsmodel. “Dit betekent dat we ervoor zorgen dat de leerlingen een veilige en gezonde omgeving hebben om in op te groeien,” legt Rosalynn uit. “In deze omgeving moet zowel plaats zijn voor de autonomie van de jongeren, als voor voldoende grenzen en structuur om hun veiligheid te garanderen.”
Benin, Madagaskar, Ecuador … Elk land heeft zijn eigen gewoontes, moeilijkheden en kansen. Het is daarom essentieel om deze preventiemethode aan te passen aan de realiteit van ieder land. “Integraal onderwijs maakt deel uit van een bepaalde context. In Bolivia, bijvoorbeeld, is een van de risico’s dat jongeren van school gaan om op cocaïneplantages te werken. Hier moeten we rekening mee houden om onze centra nog aantrekkelijker te maken en jongeren aan te trekken voor een betere toekomst.”
Tot slot benadrukt Rosalynn de ultieme factor voor het succes van dit uitgebreide programma: de familiale omgeving. “We proberen ouders altijd bij de studie van hun kinderen te betrekken. We weten uit ervaring dat jongeren zonder steun van hun familie meer kans hebben om af te haken. Helaas lukt dat niet altijd, omdat veel ouders willen dat hun kinderen zo snel mogelijk financieel onafhankelijk worden om hun gezin te steunen.”